کد مطلب:3431 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:25

گنجینه پرسمان » اجتماعي و فرهنگي

چگونه امر به معروف و نهي از منكر كنيم كه شخص مقابل ناراحت نشود و به اسلام بپيوندد.

در قرآن كريم، آيات متعددي دربارة امر به معروف و نهي از منكر وجود دارد كه شماري از آنها عبارتند از: آياتو 114 آلعمران، 71 و 112 توبه، 17لقمان و 41حج.

خداي متعال در آية 110 سورة آلعمران ميفرمايد: شما بهترين امتي هستيد كه براي مردم پديدار شدهايد; به كار پسنديده فرمان ميدهيد، تأمرون بالمعروف و از كار ناپسند باز ميداريد، و تنهون عن المنكر و به خدا ايمان داريد.... در آية 112 توبه آمده است: (آن مؤمنان) همان توبه كنندگان، پرستندگان، سپاسگزاران، روزهداران، ركوعكنندگان، سجدهكنندگان، وادارندگان به كارهاي پسنديده، بازدارندگان از كارهاي ناپسند، و پاسداران مقررات خدايند و مؤمنان را بشارت ده. در آية 17 سورة لقمان آمده است: لقمان، پسر خود را نصيحت، ميكند و ميگويد: اي پسر كوچك من! نماز را به پادارو به كار پسنديده وادار، و از كار ناپسند بازدار، و بر آسيبي كه بر تو وارد آمده است، شكيبا باش. اين ]حاكي[ از عزم ]و ارادة تو در[ امور است.

خداي بزرگ در آية 34 سورة نسأ، شيوة امر به معروف را بيان ميفرمايد:

در اين آيه، سلسله مراتبي در امر به معروف و نهي از منكر بيان شده است كه ابتدا از پند و نصيحت شروع ميشود و به صورت بياعتنايي، تنبيه ابتدايي و... تا مراحلي دشوار پيش ميرود. به عبارت ديگر، از آسانترين مرحله شروع ميشود و چناچه لازم باشد تا سختترين مرحلة مجاز ادامه مييابد; البته اين سير كلي در امر به معروف و نهي از منكر است. امّا اين كه آسانترين مرحله و شيوههاي برخورد اوليه چيست و چگونه بايد اين كار را شروع كرد و بدان پرداخت، آياتي در قرآن وجود دارد كه آنها را بازگو ميكند.

1. خيرخواهي: آمر و ناهي بايد خيرخواه شخص نصيحت شونده باشد و چناچه در كلامو اگر بتواند در عملخيرخواهي خويش را بروز دهد، اثري به مراتب بيشتر خواهد داشت.

قرآن به نقل از پيامبر ميفرمايد: أُبَلِّغُكُم رِسَلَتِ ربّي و أنا لكم ناصِحٌ أمين; (اعراف،68) پيغامها و رسالتهاي پروردگارم را به شما ابلاغ ميكنم و همانا براي شما خيرخواهي امينم.

2. جدال احسن: قرآن ميفرمايد: ادْع إِلَيَ سَبِيلِ رَبِّكَ بِالحِكمَة وَالمَوعِظَةِ الحَسَنَة وَجَدِلهُم بِالَّتِي هِي أَحْسَن...; (نحل،125) با حكمت و اندرز نيكو به راه پروردگارت دعوت كن، و با آنها به طريقي كه نيكوتر است، استدلال و مناظره نما. پروردگار تو از هر كسي بهتر ميداند كه چه كسي از طريق او گمراه شده و چه كساني هدايت يافتهاند.

حكمت، به معناي دانش و منطق و استدلال، و موعظه نيكو، استفاده از عواطف انسانهاست; چرا كه موعظه و اندرز، بيشتر جنبة عاطفي دارد كه با تحريك آن ميتوان به سرعت به نتيجه مطلوب رسيد. جدال احسن، در صورتي است كه حق، عدالت، امانت و صدق و راستي بر آن حكومت كند و از هر گونه جسارت، توهين، تحقير و... پرهيز شود.

3. صلابت در سخن: آمر و ناهي بايد در سخن خود قاطع باشد; البته در اغلب موارد قاطعيت با ملايمت و جدال احسن منافاتي ندارد.

4. تطابق قول و فعل: قول و فعل آمر و ناهي بايد مطابق هم باشد تا مصداق آيه شريفه 44، بقره قرار نگيرد كه ميفرمايد: أتأمرون الناس بالبرّ و تنسون أنفسكم; آيا مردم را به نيكي امر ميكنيد و خودتان را فراموش ميكنيد (خود آن را ترك ميكنيد)...

تطابق قول و فعل در راهنما و موعظه كننده از نظر روانشناسي بسيار مهم است. چه بسيار مواردي كه همين تطابق قول و عمل - بدون اين كه چيز ديگري ضميمه شود- خود موجب هدايت و ارشاد ديگران ميشود.

5. رهنمودهاي روانشناسي: روانشناسنان، با استفاده از تجربه به نكاتي در زمينة هدايت و پرورش و چگونگي و راهبردهاي آن رسيدهاند كه آگاهي از آنها در پيشبرد تكريم شخصيت مخاطب مؤثر است. قبل از برخورد و نصيحت، ميتوان نكات مثبتي از اخلاق، درس، ورزش، و... را از مخاطب به زبان آورد و وي را به خاطر آن تمجيد كرد; آنگاه تذكر داد كه چنين شخصيتي (مثلاً در رتبه علمي و يا سطح ورزشي) شايسته نيست چنين كار ناپسندي را مرتكب شود و...

با توجه به مراحل امر به معروف و نهي از منكر، قهراً اگر اين واجب الهي به قصد خيرخواهي و جلال احسن، صورت پذيرد، در خيلي از افراد اين گونه نيست كه با واكنش منفي و قهرآميز آنها مواجه شويم، بلكه واكنش مثبت آنها را به دنبال خواهد داشت، حتي گاهي با پيبردن به صداقت و حسن ظن او روابط آنها با او صميميتر ميگردد.